Sadece Türkiye’de Yetişen Bitki Türleri Nelerdir?

Türkiye, bulunduğu coğrafik konumu itibariyle dünyanın kalbinde yer alıyor ve 4 mevsimi dolu dolu yaşıyor. Dünya üzerinde çok az ülke böyle bir konumda yer almakta. Ayrıca özel bir toprak yapından ötürü doğal şartlar açısından bulunmaz bir şans yaratıyor ve bu yüzden sadece Türkiye’de yetişen bitki türleri için kusursuz bir ortam yaratıyor.  Dünya genelinin büyük bir bölümü, lale bitkisinin Türkiye’den Hollanda’ya gittiğini dahi bilmiyor. Sadece Türkiye’de yetişen bitki türlerinin sayısını duyduğunuzda şaşırabilirsiniz.

Tarihin en eski uygarlıklarına ev sahipliği yapmış güzide ülkemiz, hayvan beslenmesi için yetiştirilen bitkilerle dünyanın en büyük deposu niteliği taşımakta. Bu bitkilerden en çok bilineni, buğday ve arpa tahıllarıdır. Örneğin, Anadolu platosunda 30’dan fazla hastalık ve hava şartlarına dayanıklı buğday türü yabani olarak yetişiyor. Zamanla ideal genler, gen merkezlerinden dünya çapındaki çeşitli kültivarlara aktarılır, bu türler korunur ve kalitesi korunur. Anadolu’nun iklimi, yerli mahsullerin yanı sıra, kuzeydoğu Asya’ya özgü kivi meyvelerinin günümüzde geliştiği Antalya’da olduğu gibi, yerli olmayan pek çok türün de yetiştirilmesine olanak sağlıyor. İşte Dünyada sadece Türkiye’de yetişen bitki türleri nelerdir?

Karaçam: Dünyada sadece Türkiye’de yetişen bitki türleri listesinde ilk sırada Karaçam yer alıyor. Türkiye’nin ormanlarının büyük bir kısmı karaçam ağaçlarından oluşur. Kuru, yağmursuz, sıcak ve soğuk her türlü bitkiye dayanıklılığı ile bilinen bu ağaç, 4 mevsim yeşil kalabilen nadir ağaçlardandır. Topraktaki her türlü minerali balçık ve yarık gibi kısımlardan alabilir ve toprağı tutarak erozyonu engelleyebilir.

Anadolu Meşesi: Bir diğer adı Türk meşesi olan ağaç, uzun yıllar yaşayabilme özelliğine sahip. Anadolu’nun hemen her bölgesinde bulunan ağaç, sağlam ve kalın bir gövdeye sahip. Mobilyacılık için uygun ancak kesilmesi yasaktır. Köklerinin derinliği ile bilinir ve dünyanın en uzun yaşayan ağaç türleri arasında yer alır.

Sarı Çam: Anadolu bölgesinde Ilgaz Dağı’nın güney yamaçlarında bulunan ağaç türü, kuru ve sert kış şartlarına dayanıklılığı ile bilinir.

Türkçe: Kızılçam: ( Pinus sylvestris var. Hamata ), kuzeydoğu Anadolu’nun kuru ve soğuk alanlarının baskın ağacıdır. – Küçükhacet Dağı’nın (Ilgaz Dağı) güney yamacında, 21.7.2000’de yaklaşık 1950 m yükseklikte yaşar.

Sorbus caucasica – yalıtırkı: Bu tür, hava kirliliğine ve kuraklığa karşı savunmasızdır. Yüksek dağlarda erozyonu kontrol altına almak için kullanılır. Bu ağaçtan üretilen kereste ve mobilyalar son derece değerlidir. Ağacın meyveleri ve yaprakları hem alternatif tıp hem de modern tıp için kullanılmakta.

Arapsaçı (Rezene, Foeniculum vulgare): Bu “anason” kokulu bitki ilk bakışta dereotu gibi görünse de tadı ve aroması bambaşka. Tohumları, yaprakları, sapları ve kökleri kullanılır. Havuç ve maydanozla aynı familyada rezene, Ege ve Akdeniz bölgelerinin yanı sıra Kuzey Anadolu’da da yetişir. Bu bitki anı zamanda rakının hammaddesidir. Çayının rahatlatıcı bir etkisi ve uyutabilme özelliği de vardır.

Bambul (Acı Tatlı, Solanum nigrum): Yaz aylarında Ege bölgesindeki pazarlarda bulunan bu bitkiye Ayvalık’ta istifno (stifnos) adı verilir. Domatesle aynı ailede, küçük beyaz çiçekleri ve minik kırmızı meyveleri olan bir yıllıktır. Hafif aromatiktir ve hafif acı bir tada sahiptir.

Labada (Dock, Rumex): Karabuğday ailesinde rıhtım bir akraba, kuzen için yakın kuzen diyebiliriz. Birbirlerine benziyorlar ama rıhtım çok daha sert bir yaprağa sahip ve kuzukulağı gibi ekşi değil. İç Anadolu’da en çok yapılan sarmalardan biri rıhtım yapraklarındandır. Neredeyse her yerde yetiştiği ve bulunması kolay olduğu için pilavlarda ortaya çıkıyor, çorbaya dönüştürülüyor ve diğer yemeklerde pişiriliyor. Doğu Anadolu’da da kuru halde satılmaktadır.

Madımak (Knotweed, Polygonum cognatum): Anadolu’da en çok kullanılan bitkilerden biri olan madımak, baharın gelişinin işaretlerinden biri olarak kabul edilir. Eliptik koyu yeşil yapraklı ve sert gövdeli, alçak, yayılan bir bitkidir.

Sarmaşık (Siyah Bryony, Tamus communis): Acı tadı nedeniyle acı filiz olarak da bilinen siyah bryoni Ege bölgesinde çok sevilir ve şifalı olduğuna inanılır. Bitki zehirlidir ancak yeni bakır renkli sürgünler ve ilk yapraklar iyi pişirildiğinde yenilebilir ve antik çağlardan beri yenmiştir.

Semizotu (Semizotu, Portulaca oleracea): Yabani semizotunun küçük, hafif gloköz yaprakları ve beyaz veya sarı minik çiçekleri vardır. Türkiye’de Orta ve Güneydoğu Anadolu’da taze veya kurutulmuş olarak kullanılan altı yabani tür vardır..

Silcan (Greenbriar, Smilax cinsi): Karadeniz bölgesinde dikenucu olarak bilinen silcan, kalp şeklinde yaprakları ve dikenli gövdeleri ile güçlü bir bağ bitkisidir.

Sirken (Chenopodium): Fat-hen, Wormseed ve Good King Henry gibi farklı İngilizce isimlerle bilinen birkaç farklı Chenopodium türü vardır. Yaprakları dalgalı kenarlı, bazıları uzun, bazıları daha geniş; çiçekleri üzüm salkımına benzer.

Su Kazayağı (Küçük Su Yaban Havucu, Sium sisarum): Islak yerleri tercih eden bu bitki yabani kereviz (yabani kereviz) olarak da bilinir. Maydanoz ailesinin bir üyesidir, sivri uçlu, geniş kenarlı, sapın her iki tarafına eşit olarak dağılmış pürüzsüz yaprakları vardır.

Şevketi Bostan (Altın Devedikeni, Scolymus hispanicus): Bu sarı çiçekli, dikenli iki yılda bir, 1.600 metreye kadar yüksekliklerde yetişir.

Teke Sakalı (Salsify or Goatsbeard, Scorzonera veya Tragopogon): Bu bitkiler çiçeklenmeden önce tarlalarda ve yol kenarlarında saz yapraklarla büyürler. Görkemli beyaz, sarı veya pembe çiçekleri oldukça dikkat çekicidir

Turp Otu (Yabani Turp, Raphanus raphanistrum): Kuzeni hardalı gibi bu bitki de turp kokulu yapraklarıyla meyve bahçelerinde, yol kenarlarında ve tarlalarda yetişir.

Çiğdem (Çiğdem, Çiğdem): Anadolu’da doğal olarak bulunan kırktan fazla farklı tür ile çiğdem, baharın habercilerinden biridir. Kökleri nişasta ve şeker içerir ve çiğ olarak yenebilir veya tuzlu yemeklerde ve tatlılarda pişirilebilir.

Çiriş (Tilki Kuyruğu Zambağı, Eremurus spectabilis). Nisan ayında İstanbul pazarlarında karşımıza çıkan çiriş, yüzlerce sarı çiçeğe sahip zambak ailesindeki bir bitkinin yapraklarıdır.

Deniz Börülcesi (Samphire veya Glasswort, Salicornia europea): Glasswort, tuzlu, sulu budaklı sapları ile tuzlu ortamda yetişir. Toplarken kökleri yukarı doğru çekilmezse yıllarca yaşayabilir. Türkiye’de camotu en çok Ege bölgesinde biliniyor ancak son zamanlarda şık görünümü ve eşsiz lezzeti ile balık restoranlarında moda haline geldi.

Ebegümeci (Ebegümeci, Malva sylvestris): Türkiye’nin hemen hemen her yerinde yetişen pembe çiçekli ebegümeci, kuru ve güneşli yerleri tercih ediyor. Çok çeşitli yemeklerde kullanılır. Büyük yaprakları sarma haline getirilir, pirinçle pişirilmesini herkes sever; börek dolgularında ve sotelere de girer.

Eşek Dikeni (İlirya devedikeni, Onopordum illyricum): Çarpıcı, büyük pembe-mor çiçeklere sahip bu kötü dikenli bitki, yol kenarlarında uzun, dik ayaklar halinde büyüyen Batı Anadolu’da yaygındır.

Eşek Marulu (Yabani Marul, Sonchus oleraceus): İki yılda bir olan bu bitki ilk yıl rozetli, ikinci yıl ise uzun, hafif damarlı, orta yeşil dişli yapraklarla çiçek açarak büyür.

Gelincik (Corn Poppy, Papaver rhoeas): Daha ünlü afyon haşhaşının kuzeni olan Mısır haşhaş, parlak kırmızı çiçekleri olan daha narin, hafif tüylü bir bitkidir. İlkbaharda hem yabani hem de ekili alanlarda yaygındır.

Hardalotu (Yabani Hardal, Sinapis arvensis): Sarı çiçekli otsu bir bitki olan yabani hardal, Türkiye’nin birçok yerinde yetişir. Hafif acı tadı ve hardal aroması ile birçok bölgede oldukça popülerdir.

Pinus nigra: Türkiye’de ve Karadeniz çevresinde yer alan pallasiana (Kırım Çamı) alttürü, Kuzeybatı Avrupa’da yetiştirilirken genellikle bir bazal gövdenin üzerinde çok sayıda sapla büyür ve büyük, açık gri plakalı çekici bir kabuğa sahiptir.

Sadece Türkiye’de Yetişen Bitki Türlerinin diğerleri:

1. Alnus glutinosa (subsp. Antitaurica), Adana, Kahramanmaraş
2. Alnus glutinosa (alt tür betuloides), Erzurum
3. Betula browiczana, Trabzon, Rize, Artvin
4. Quercus macranthera (subsp. Syspirensis), Amasya, Ankara, Bolu, Çorum, Erzurum, Gümüşhane, Kastamonu, Sivas, Tunceli, Yozgat
5. Quercus petraea (alt tür pinnatiloba)
6. Quercus vulcanica, Afyon, Isparta, Konya, Kütahya
7. Salvia aytachii, Ankara
8. Salvia halophila, Ankara, Konya, Aksaray
9. Salvia amasiaca, Amasya
10. Sideritis amasiaca, Amasya ve çevresi
11. Sideritis gulendamiae, Eskişehir
12. Abies cilicica (alt tür isaurica)
13. Abies nordmanniana (subsp. Equi-trojani), Çanakklale, Balıkesir
14. Pyrus boisseriana (alt tür crenulata), Antalya
15. Pyrus yaltirikii, Bingöl
16. Pyrus Syriaca, Bitlis, Diyarbakır, Samsun, Elazığ
17. Pyrus Hakkairica, Hakkari
18. Pyrus Solicifolia, Hakkari
19. Pinus nigra subsp. pallasiana var. Fastigiata
20. Cerasus erzincanica, Erzincan
21. Cerasus hippophaeoides
22. Sorbus caucasica var. yalıtırıkı
23. Phoneix theophrasti, Datça
24. Liquidambar orientalis, Köyceğiz-Dalaman